Η πρόληψη πτώσεων, ιδίως όταν πρόκειται για άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, είναι υψίστης σημασίας, καθώς μία πτώση μπορεί να επιφέρει από σοβαρούς τραυματισμούς μέχρι και απώλεια της αυτοεξυπηρέτησης (είτε παροδικά, είτε μόνιμα). Κατά συνέπεια, η διατήρηση/βελτίωση της ισορροπίας ενός ατόμου, είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες για τη διατήρηση της λειτουργικής του ανεξαρτησίας και την εξυπηρέτηση των καθημερινών του αναγκών. Η Φυσικοθεραπεία, έχει καθοριστικό ρόλο στην αξιολόγηση της ισορροπίας και κατά συνέπεια στον εντοπισμό αυξημένου κινδύνου πτώσεων και μπορεί να συμβάλλει με στοχευμένες παρεμβάσεις, στην πρόληψή τους.
Πρόληψη πτώσεων: Ποιοι οι παράγοντες αυξημένου κινδύνου;
Η Φυσικοθεραπεία, λαμβάνει υπ’ όψιν της μια σειρά παραγόντων, που μπορεί να επιφέρουν πτώση ή να αυξήσουν τον κίνδυνο πτώσης, όπως:
- Ηλικιακοί παράγοντες
Τα άτομα που βρίσκονται σε προχωρημένη ηλικία, έχουν αυξημένη πιθανότητα κινδύνου. Αυτό οφείλεται στις αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα με την πάροδο των ετών και έχουν ως αποτέλεσμα αλλαγές στο μοτίβο βάδισης, διαταραχή της ισορροπίας, αστάθεια, εύκολη κόπωση, μυϊκή αδυναμία και μειωμένη αισθητηριακή αντίληψη.
- Χρόνιες καταστάσεις
Διάφορες παθολογικές καταστάσεις όπως η αρθρίτιδα, η οστεοπόρωση, ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, η νόσος του Parkinson κ.α. αυξάνουν την πιθανότητα μιας πτώσης, επειδή επιρρεάζουν/περιορίζουν την κινητικότητα και την ισορροπία.
- Παρενέργειες φαρμακευτικής αγωγής
Διάφορα φαρμακευτικά σχήματα, όπως φάρμακα για την υπέρταση, ψυχοτρόπα, κατασταλτικά κτλ (τα οποία είναι όμως απαραίτητα κάποιες φορές, σύμφωνα με τις οδηγίες που έχουν δοθεί από τον ιατρό του ασθενούς), μπορούν να επιρρεάσουν τον προσανατολισμό, τον συντονισμό κινήσεων και γενικότερα την ισορροπία ενός ατόμου, έχοντας ως αποτέλεσμα την αύξηση της πιθανότητας πτώσης.
- Περιβάλλοντας χώρος
Παράγοντες οι οποίοι σχετίζονται με το φυσικό περιβάλλον του ατόμου, όπως μη επίπεδη και ενιαία επιφάνεια βάδισης, χαλιά/μοκέτες, ελλιπής φωτισμός, απουσία βοηθητικών χειρολαβών (όπου είναι αναγκαίο), μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο μιας πτώσης.
- Μυϊκή αδυναμία και διαταραγμένη κινητικότητα
Η μυϊκή αδυναμία των κάτω άκρων, ο ελλιπής μυϊκός συντονισμός και γενικότερα οι κινητικές διαταραχές, οδηγούν σε προβλήματα ισορροπίας και αυξάνουν τις πιθανότητες κινδύνου πτώσεων.
Η πρόληψη πτώσεων και η διατήρηση/βελτίωση της ισορροπίας, είναι ιδιάζουσας σημασίας για διάφορους λόγους, όπως:
- Αποφυγή τραυματισμών
Μία πτώση, όσο επιπόλαια και εάν είναι, μπορεί να οδηγήσει σε κάκωση (δυσχεραίνοντας/περιορίζοντας την καθημερινότητά μας), κάταγμα, κρανιοεγκεφαλική κάκωση και άλλες δυσάρεστες επιπλοκές στην φυσική μας κατάστασης. Σκοπός της Φυσικοθεραπείας, είναι να μειώσει τις πιθανότητες αυτών των τραυματισμών, ιδίως όταν πρόκειται για άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, τα οποία είναι πιο ευάλωτα και ένας τραυματισμός, μπορεί να αποβεί μοιραίος ακόμα και για την ίδια τη ζωή.
- Ανεξαρτησία – Αυτοεξυπηρέτηση και ποιότητα ζωής
Με τη διατήρηση/βελτίωση της ισορροπίας, μπορούμε να είμαστε ενεργοί και να εξυπηρετούμε τις καθημερινές μας ανάγκες, χωρίς κάποια βοήθεια. Η Φυσικοθεραπεία, συνεισφέρει στη λειτουργική ανεξαρτησία και συμβάλλει στη διατήρηση/βελτίωση της ποιότητας ζωής.
- Ψυχολογία
Ο φόβος μιας πτώσης, πολλές φορές δημιουργεί ψυχολογικά προβλήματα, όπως έλλειψη της αυτοπεποίθησης και άρνηση/παραίτηση από τις καθημερινές μας δραστηριότητες. Η Φυσικοθεραπεία, εφαρμόζοντας τεχνικές διαχείρισης της ισορροπίας και πρόληψης πτώσεων, συμμετέχει στη διατήρηση μιας υγειούς ψυχολογικής κατάστασης, ενώ συμβάλλει και στην αύξηση της αυτοπεποίθησης ενός ατόμου.
Πως γίνεται η εκτίμηση και αξιολόγηση της ισορροπίας;
Η Φυσικοθεραπεία χρησιμοποιεί διάφορες τεχνικές αξιολόγησης της ισορροπίας.
- Κλινική αξιολόγηση
Η Φυσικοθεραπεία χρησιμοποιεί διάφορες κλίμακες και δοκιμασίες για την αξιολόγηση της ισορροπίας και της κινητικότητας, όπως τα
· Timed Up and Go Test
· Tinetti Performance – Oriented Mobility Assessment
· Berg Balance Scale
· Functional Reach Test
- Ανάλυση βάδισης
Παρατηρώντας και καταγράφοντας το μοτίβο βάδισης ενός ατόμου, μπορούμε να διακρίνουμε ανωμαλίες, ασυμμετρίες και παρεκλίσης (σε σχέση με ένα φυσιολογικό μοτιβό βάδισης), που μπορούν είτε να επιρρεάζουν την ισορροπία, είτε να αυξάνουν την πιθανότητα κινδύνου πτώσης.
- Αισθητηριακή αξιολόγηση
Οι φυσικοθεραπευτές, μπορεί να ζητήσουν από ένα άτομο να προβεί σε μια σειρά αξιολογήσεων αναφορικά με την όραση, την ιδιοδεκτικότητα και την αιθουσαία λειτουργία, για να προσδιορίσουν εάν και κατά πόσο κάποια διαταραχή σε αυτά, μπορεί να επιρρεάσει την ισορροπία του.
- Αξιολόγηση μυϊκής δύναμης, αντοχής και ελαστικότητας
Αξιολογώντας τη δύναμη, την αντοχή και την ελαστικότητα των μυών, μπορούμε να διακρίνουμε ποιες περιοχές του σώματος επιρρεάζονται και ως εκ τούτου, να θέσουμε ένα πιο στοχευμένο πρόγραμμα θεραπείας/αποκατάστασης, που θα συμβάλει στη μέγιστη δυνατή βελτίωση της ισορροπίας.
Πρόληψη πτώσεων: Πως συμβάλλει η Φυσικοθεραπεία στη βελτίωση της ισορροπίας και στη μείωση του κινδύνου;
Η Φυσικοθεραπεία, όσων αφορά την πρόληψη πτώσεων, μπορεί να εστιάσει σε ένα στοχευμένο πρόγραμμα ασκήσεων, με στόχο τη βελτίωση της δύναμης κυρίως των κάτω άκρων, την ισορροπία και τη σταθερότητα του κορμού.Αυτό το ασκησιολόγιο μπορεί να περιλαμβάνει ασκήσεις με λάστιχα ή βάρη, εκπαίδευση και εξάσκηση ισορροπίας σε ασταθείς επιφάνειες και λειτουργικές δοκιμασίες που αυξάνουν/βελτιώνουν τη σταθερότητα.
- Εκπαίδευση βάδισης και κινητικότητας
Η Φυσικοθεραπεία μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση/αλλαγή ενός εσφαλμένου μοτίβου βάδισης, στην αύξηση του δρασκελισμού, στον συντονισμό κινήσεων και γενικά μπορεί να επιρρεάσει στο σύνολο την κινητικότητα ενός ατόμου, μειώνοντας την πιθανότητα πτώσης ή τραυματισμού κατά τη βάδιση.
Ο φυσικοθεραπευτής μπορεί να επέμβει, προτείνοντας τροποποιήσεις στο χώρο ενός ατόμου, προκειμένου να μειωθεί η πιθανότητα πτώσης και τραυματισμού. Τέτοιες παρεμβάσεις μπορεί να συμπεριλαμβάνουν τροποποιήσεις στο δάπεδο (σε περίπτωση που δεν είναι επίπεδο, έχει χαλιά/μοκέτες κτλ), εγκατάσταση υποστηρικτών λαβών στους τοίχους, βελτίωση του φωτισμού των χώρων που κινείται κ.α.
- Ορθωτικά – βαδιστικά βοηθήματα
Ο φυσικοθεραπευτής μπορεί να εκπαιδεύσει ένα άτομο στη χρήση διάφορων βοηθημάτων, που μπορεί να κρίνει πως χρειάζεται, είτε για υποστήριξη της βάδισης, είτε για βελτίωση της ισορροπίας και της στάσης του σώματος. Τέτοια βοηθήματα μπορεί να είναι νάρθηκες, κηδεμόνες, βακτηρίες κ.α.
- Σωστή ενημέρωση
Ο φυσικοθεραπευτής, μπορεί και οφείλει να ενημερώσει το ίδιο το άτομο ή/και τον φροντιστή του, για τους κινδύνους που εγκυμονούν σε περίπτωση πτώσης, πως μπορούμε να μειώσουμε αυτήν την πιθανότητα (πχ με τη χρήση αντιολισθητικών υποδημάτων) και πως στηρίζουμε ένα άτομο σε περίπτωση που χάνει την ισορροπία του ή πως τον σηκώνουμε-μετακινούμε, σε περίπτωση που πέσει.
Σε γενικές γραμμές, η πρόληψη πτώσεων και η διατήρηση/βελτίωση της ισορροπίας, είναι από τους βασικούς στόχους της Φυσικοθεραπείας, ειδικά όταν έχουμε να κάνουμε με άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Μειώνοντας την πιθανότητα πτώσης και βελτιώνοντας την ισορροπία του, αποφεύγουμε τραυματισμούς και δυσάρεστες καταστάσεις, προάγοντας και διαφυλάσσοντας την υγεία και τη φυσική κατάσταση ενός ατόμου. Μέσω μιας ολιστικής και συντονισμένης προσέγγισης, που περιλαμβάνει τα όσα αναφέρθηκαν ανωτέρω, μπορούμε να πετύχουμε το πολυπόθητο ευ ζην (στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό), συμβάλλοντας δραστικά στην αποφυγή τραυματισμών, στην καλύτερη ισορροπία και στάση, στη διατήρηση ή στη βελτίωση της κινητικότητας και γενικότερα στην αυτοπεποίθηση και στο αίσθημα ασφάλειας ενός ατόμου.